Colostoma

Mevrouw, Mijnheer,

Wij zijn ons bewust van de moeilijke momenten die U momenteel doormaakt. Wij zullen, indien nodig, regelmatig bij U langs komen om U uitleg te geven en om uw vragen te beantwoorden. Met deze brochure willen wij U informatie geven over het dagelijks leven met een stoma. Deze operatie heeft waarschijnlijk onzekerheid en spanning opgewekt. De ervaring leert ons dat goede informatie een belangrijke steun kan zijn voor U en uw familie.

Overzicht van het maagdarmstelsel

De vertering en opname van voeding, het opslaan  en elimineren van stoelgang, gebeurt in het maag-darmkanaal of het gastro-intestinaal systeem. Vertering begint reeds in de mond door op de voeding te kauwen en te vermengen met speeksel. Het voedsel komt via de slokdarm in de maag terecht. Halfverteerd voedsel gaat dan naar de dunne darm (of ileum), waar voedingsstoffen worden opgenomen. De rest van het onverteerde voedsel wordt ingedikt door absorptie of opname van water in de dikke darm (of colon).  Het colon vormt dan de gebonden stoelgang. De stoelgang blijft tenslotte tijdelijk  in de endeldarm (of rectum) waar het bewaard wordt tot de  uitscheiding via de anus.

Wat is een stoma ?

Een stoma (Grieks voor mond) is glanzend, nat en rood. Het zal meestal een ronde of ovale vorm hebben, met een verschillende grootte. Na de operatie zal de stoma gezwollen lijken. De zwelling neemt af na een paar weken. Gedurende die periode is het belangrijk om uw stoma te meten, zodat het opvangsysteem juist past waardoor de huid beschermd wordt tegen irritatie van stoelgang. Een stoma heeft geen zenuwuiteinden waardoor er geen pijngewaarwording is.  Er is eveneens geen sluitspier meer. Daardoor komen darmgassen ongehinderd vrij en kan stoelgang niet opgehouden worden. De stoma is goed doorbloed en kan daardoor soms wat bloeden bij de manipulatie.

Een colostoma is een chirurgisch gecreëerde opening in de buik waardoor een klein deeltje van de dikke darm naar de oppervlakte van de huid komt. Deze nieuwe opening noemt men een stoma. Deze kunstmatige anus maakt het mogelijk om stoelgang uit het lichaam te evacueren als de eigen anus niet meer gebruikt kan worden. Op deze manier kan een ziek of beschadigd stuk darm overbrugd worden. In sommige gevallen zal dit stuk darm ook verwijderd moeten worden.
Na de chirurgische ingreep zal stoelgang via de stoma passeren en worden opgevangen in een speciaal opvangzakje.

Er zijn verschillende soorten opvangsystemen die men kan aanwenden.  Dit vraagt een welbepaalde werkwijze die verderop nog wordt toegelicht.  Een colostoma kan tijdelijk (3 tot 6 maanden) of definitief worden aangelegd.  Een colostoma  bevindt zich meestal aan de linkerzijde van de onderbuik maar kan zich in sommige gevallen op andere plaatsen bevinden.

Soorten colostoma

Een colostoma ascendens bevindt zich thv het rechtse opstijgende deel van de dikke darm. De stoelgang zal op deze plaats vrij vloeibaar zijn. Men moet dus bedacht zijn op eventuele irritatie van de omliggende huid.

Een colostoma transversum is een stoma geplaatst op het transversaal of dwarse deel van de dikke darm.
De stoelgang is op deze plaats brijerig, omdat de dikke darm reeds een deel van het vocht in de stoelgang heeft opgenomen. Dus hoe verder naar links het stoma is geplaatst hoe meer gebonden de stoelgang is.

Een colostoma descendens is een stoma geplaatst op het afdalende deel van de dikke darm.De stoelgang is meer gebonden daar er veel water ontnomen is aan de rest van de afvalstoffen.

Een colostoma sigmoidalis is gelokaliseerd op het uiteinde van de dikke darm.De stoelgang die op deze plaats verkregen wordt heeft een normale vastheid, daar de dikke darm reeds het nodige water uit de stoelgang heeft opgenomen.

Na het ontslag uit het ziekenhuis

Je mag naar huis en er wordt vanuit gegaan dat je voldoende geïnformeerd bent en dat je de verzorging onder de knie hebt.Je doet er goed aan de dagelijkse bezigheden te hervatten, tenzij je arts een ander advies heeft gegeven.

Toch kan het voorkomen dat de eerste dagen thuis wat extra problemen of onzekerheden met zich mee brengen. Dit is volkomen normaal. U wordt terug geconfronteerd met een aantal activiteiten die in het ziekenhuis niet voorkwamen of die voor U werden geregeld. Meestal lossen deze problemen zichzelf op naarmate je meer vertrouwen krijgt in het functioneren van je lichaam en je de verzorging beter onder de knie krijgt.

Wanneer je na het ontslag uit het ziekenhuis nog niet klaar bent om de verzorging in eigen handen te nemen, en dit kan verschillende redenen hebben, staat de thuisverpleging steeds tot uw dienst.

Onze bandagisten worden regelmatig bijgeschoold op vlak van stomazorg en tevens kan je beroep doen op de stomaverpleegkundige van onze dienst.

Zodra U uw stoma zelf kan verzorgen, bent U terug volledig onafhankelijk.  Indien U dit wenst kan ook uw partner of familie betrokken worden bij de zorg. Wij verkiezen echter dat U uw volledige zelfstandigheid behoudt door het aanleren van een goede verzorgingstechniek.

Alle verzorgingswenken en praktische tips vindt U verder in dit bundeltje. U zult de voorgestelde methode snel onder de knie hebben. Naarmate U meer ervaring krijgt met het verzorgen van Uw stoma zal U zelf ondervinden welke werkwijze voor U het makkelijkst is.

Soorten opvangmateriaal

De opvangzakjes zijn gemaakt van geur-ondoordringbare materialen, erg licht en zeer discreet onder de kledij.  Er bestaan ééndelige en tweedelige systemen, ontworpen om het U zo comfortabel mogelijk te maken.
Bij een ééndelig systeem zijn opvangzakje en huidbeschermingsplaat aan elkaar, bij een tweedelig systeem zijn huidbeschermingsplaat en zakje apart.  De huidbeschermingsplaat is een zeer huidvriendelijke plaat die kleeft door de lichaamswarmte.

Bij een ééndelig systeem vormen huidbeschermingsplaat en zakje één geheel

Bij een tweedelig systeem zijn plaat en zakje apart en moet het zakje op de plaat bevestigd worden.

Zelf uw stoma verzorgen

Het geschikste moment om U te verzorgen is ofwel ‘s morgens voor het ontbijt ofwel na het ontbijt. Dit verschilt van persoon tot persoon en zal zichzelf na verloop van tijd uitwijzen. Als U zichzelf verzorgt, gebeurt dit best zittend of staand.

De verzorging

Om zeker te zijn dat U het juiste materiaal gebruikt, moet de stoma vooral in de beginperiode regelmatig gemeten worden. De stoma is de eerste weken wat gezwollen en ontzwelt de volgende weken. Na ongeveer drie maanden heeft de stoma zijn definitieve vorm aangenomen.

Elke keer er nieuw materiaal afgehaald wordt bij de apotheker of bandagist meet U best eerst de diameter  totdat deze gelijk blijft

De keuze van uw systeem zal in het ziekenhuis gemaakt worden maar kan evolueren volgens de stoma en de omgevende huid. Ook de consistentie van de stoelgang speelt een rol.

Uw thuisverpleegkundige zal U aanleren hoe U het gekozen systeem moet aanbrengen en de omliggende huid beschermen. Wij streven ernaar dat U uiteindelijk zelf het opvangzakje leert vervangen. Wij geven U de tijd en de mogelijkheid om assistentie te vragen, om meer uitleg te horen, om tips op te vangen.
 

Voorbereiding

Alle benodigdheden moeten aanwezig zijn binnen handbereik. We zorgen voor het volgende materiaal :

• lauw water
• washandje
• handdoek
• zeep
• zacht toiletpapier of Kleenex
• plastiek wegwerpzakje
• een nieuw stomazakje en/of huidbeschermingsplaat op maat geknipt (zie verzorgingsfiche)
• schaartje met ronde punten
• eventueel: spiegeltje, haardroger, scheermesje of scheerapparaat, andere hulpmiddelen

Verwijderen van de plaat of het zakje

Verwijder de plaat of het zakje van boven naar onder terwijl U de huid steunt. Buig hierbij even voorover zodat de resterende stoelgang in het opvangzakje terecht komt.
Deponeer nu het verwijderde zakje in het plastiek wegwerpzakje.

Voorbereiding van het opvangmateriaal

 Teken de stomaopening van de maatkaart over op de achterkant van de huidplaat en knip de opening uit langs de getekende lijn met behulp van een schaartje met gebogen punten. Voor een goed kleven van de plaat kan deze wat opgewarmd worden tussen de handen, op de dij of onder de oksel. De plaat kleeft best op lichaamstemperatuur. Verwijder nu de papieren beschermlaag van de huidbeschermingsplaat.

Aanbrengen van een nieuw zakje

1. Plooi een ééndelig zakje zo dat de onderkant van de opening tegen de onderkant van de stoma kan geplaatst worden. Buig een weinig achterover zodat de huid een weinig aanspant.  Breng nu de rest van het zakje van onder naar boven over de stoma. Het is zeer belangrijk dat bij het plaatsen van de huidbeschermingsplaat geen stoelgang onder de plaat kruipt.
2. Dadelijk de plaat goed inmasseren met de vinger en rond de stoma goed aandrukken. Werk van binnen naar buiten. Een goed ingemasseerde, warme plaat kleeft veel beter.
3. Indien U een tweedelig systeem gebruikt, brengt U de plaat ineens over de stoma aan terwijl U een beetje achterover buigt om de huid aan te spannen. Masseer de plaat dadelijk in.
4. Bij gebruik van het tamponnetje : verwijder het nu pas en bevestig onmiddellijk het zakje op de plaat. Controleer of het zakje goed vastzit.
5. Onder begeleiding van uw verpleegkundige zult U na enkele keren in staat zijn om zelf het stomazakje op een juiste wijze te vervangen.
6. Lees de raadgevingen over de huidverzorging rond de stoma nog eens goed door. U zult merken dat de zorgen die U zal moeten doen in de toekomst niet zoveel verschillen van de normale hygiënische verzorging. Het vervangen van een zakje zal al gauw een minimum aan tijd in beslag nemen.
7. Ledig het zakje telkens als het voor één derde tot maximaal de helft  vol is.

Hygiëne

Douchen of baden kan met of zonder opvangzakje.
Water en zachte zeep zijn niet schadelijk voor de stoma.
Veelvuldig gebruik van zeep droogt de huid uit. Gebruik daarom slechts af en toe (twee maal per week)  zeep of zelfs geen.
Badolie bemoeilijkt het kleven van het zakje, badschuim droogt de huid te zeer uit.
Zet geen volle waterstraal op de stoma.

Huidverzorging

Wat verstaan we onder huidirritatie ? De huid ziet rood (veel of weinig) en kan vochtig zijn, jeukt soms of geeft een branderig gevoel.

• We spreken van lichte irritatie als de verschijnselen beperkt zijn tot een kleine oppervlakte en weinig klachten geven.
• We spreken van ernstige irritatie als er meerdere klachten zijn of als het gaat over een grote oppervlakte, bijvoorbeeld onder de gehele plaat.
• We spreken van stripeffect als de huid beschadigd is door te vaak afhalen van het zakje.  Hierdoor ontstaat roodheid en soms vochtige plekjes.
• Bij allergisch reageren op het zakje kan U best een ander soort materiaal gebruiken. Wil U advies, dan kan U steeds bij ons terecht.

Voeding

Tenzij uw arts U anders adviseert, is er geen reden om een speciaal dieet te volgen of voedingssupplementen te nemen.
Zoals voor iedereen is het belangrijk regelmatig en gezond te eten. Er bestaat een voedingsgids voor stomadragers. U kan deze gids bij ons bekomen.

Werk en sociaal leven

Enige tijd na de ingreep kan U uw beroep weer uitoefenen. Zware lichamelijke arbeid bespreekt U best met uw arts.

Als U er zelf aan toe bent, kunt U met uw kinderen, familieleden of vrienden praten over uw stoma.  Vertel de feiten zo neutraal mogelijk zonder er overdreven nadruk op te leggen.  Een eerlijke en eenvoudige informatie voorkomt dat de mensen uit uw directe omgeving zich allerlei onnodige vragen stellen of overdreven bezorgd gaan reageren. Probeer uw stoma te aanvaarden, met de nieuwste opvangzakjes en verzorgingstechnieken hoeft dit geen belemmering te zijn bij uw verdere dagelijkse activiteiten.

Sport, reizen en vakantie

Als U voldoende hersteld bent vormen sportieve activiteiten zoals joggen, fietsen, zwemmen of paardrijden geen enkel probleem, maar voor intensieve sporten zoals voetbal kunt U beter vooraf contact opnemen met de arts.

U kan per auto, trein of vliegtuig reizen.  U kan wel in het vliegtuig iets meer last krijgen van gasvorming, maar dankzij de moderne opvangzakjes wordt dit goed opgevangen.

Een goed advies : neem een reistasje mee met alles wat U nodig heeft om uw stoma te verzorgen en het zakje te vervangen als dit nodig mocht zijn.

Kledij

Er is geen enkele reden om uw kledij aan te passen.  Moderne zakjes zijn zeer discreet. U moet wel oppassen dat uw kledij niet op uw stoma drukt; de vrije afvloei mag niet belemmerd worden. 

Een broeksriem moet soms worden vervangen door bretellen.  Als U een korset draagt vraagt U best raad aan uw bandagist of er een aanpassing dient te gebeuren.
 

Seksualiteit

Dit is een onderwerp waarover niet iedereen makkelijk kan praten.  Of het mogelijk is een normale seksuele relatie te hebben na de operatie hangt van een aantal factoren af. Het vraagt tijd en begrip van U en Uw partner om aan de nieuwe situatie te wennen. 

Probeer bij seksuele omgang gebruik te maken van kleine zakjes. Ledig eerst het zakje. U kan bovendien gebruik maken van speciaal ontworpen ondergoed, lingerie of materiaal om de stoma te bedekken.
U kan dit gerust bespreken met uw behandelende arts.

Tussenkomst van de mutualiteit : terugbetaling

De terugbetaling is bij Koninklijk Besluit vastgelegd.

Voor de eerste aankoop van uw opvangzakjes zal U een voorschrift van de chirurg of huisarts krijgen.  Met dit voorschrift kan U  bij een bandagist  terecht.

Bij het afhalen van uw stomamateriaal hoeft U niet alles te betalen : uw materiaalverstrekker werkt met het derdebetalerssysteem. U betaalt dan enkel het remgeld (als U een product met opleg gebruikt)
Voor de volgende aankopen hoeft geen nieuw voorschrift zolang U hetzelfde materiaal van dezelfde firma gebruikt en bij dezelfde bandagist langsgaat.

Sociale voorzieningen

Als stomapatiënt kan U een aanvraag indienen tot het verkrijgen van een aantal sociale voorzieningen. De maatschappelijk werkers of sociaal verpleegkundigen van het ziekenfonds zijn bereid U met raad en daad bij te staan.  U kunt met uw vragen bij hen terecht en indien nodig zullen zij U doorverwijzen.

Er zijn ook zelfhulpgroepen die U kunnen helpen. Indien U daar behoefte aan heeft, zijn wij steeds bereid U op de hoogte te brengen en U in contact te brengen met iemand van deze verenigingen.

Wenst u andere stomapatiënten te leren kennen ?
Neem  contact op met :
Stoma Ilco vzw – afdeling Gent
Hilde Van de Voorde
tel 093455900
hilde.vandevoorde@telenet.be
www.stomailco.be
Een gesprek met een lotgenoot kan wonderen doen !

Tekst opgemaakt door Geert Vercruyssen.